در محیط زیست، مواد و ترکیبات زیادی وجود دارند که هر کدام می تواند برای سلامتی انسان و بهتر شدن کیفیت زندگی مورد استفاده قرار بگیرد. اجداد ما از چند هزار سال پیش با این موضوع آشنا بوده و البته به اندازه امروز در زندگی شهری و ماشینی اسارت نداشتند. در نتیجه فرصت کافی برای یاد گیری بهتر از ساز و کار های نظام طبیعت در اختیارشان بود.
بره موم چیست؟
بره موم یک ماده رزینی معروف است که بوسیله زنبورها از شکوفه ها و مواد ترشح شده از گیاهان، جمع‌آوری شده و با آنزیم های زنبور، گرده گل و موم ترکیب می شود. لغت یونانی «Propolis» کاربرد این ماده در کندو را مشخص می کند که pro به معنی دفاع و polis به معنی شهر است که اینجا همان کندو می باشد و معنی کلی آن «دفاع از کندو» می شود. زنبورها از بره موم برای نرم تر شدن دیواره های داخلی کندو، درزگیری حفره های شان عسل و … استفاده می کنند. همچنین بره موم به دلیل خواص ضد عفونی و ضد میکروبی که دارد، می تواند از کلونی در برابر بیماری ها محافظت کند.
ترکیبات شیمیایی بره موم
بطور کلی، بره موم ذاتاً از ۳۰ درصد موم، ۵۰ درصد رزین و بلسان گیاهی، ۱۰ درصد روغن های عصاره ای و معطر و ۵ درصد از گرده گل و سایر مواد، تشکیل شده است. تاکنون اجزای زیادی از ترکیبات شیمیایی آن شناسایی شده اند. ترکیب شیمیایی بره موم در بلغارستان، ترکیه، یونان و الجزایر مورد بررسی قرار گرفت که همه آن ها نشان می داد بره موم حاوی ترکیباتی نظیر فلاونوئیدها و استرهای اسیدهای کافئیک و فرولیک می باشد. ماده ترشح شده از شکوفه گونه های مختلف سپیدار، منبع اصلی بره موم در نواحی معتدل، از جمله اروپا، آسیا و آمریکای شمالی است.
ترکیبات بره موم های مختلف کاملاً متغیر است که استفاده پزشکی از آن و استانداردسازی را دچار مشکل می کند. یکی از محققان گزارش داده است که ترکیب شیمیایی متفاوت آن بدست آمده از منشأهای مختلف، ممکن است باعث فعالیت های بیولوژیکی متفاوت آن ها شود. هر چند، نمونه های مختلف می توانند نوعی خاصی از فعالیت را مشترکاً از خود نشان دهند. استاندارد سازی جهانی بره موم می تواند دشوار و پیچیده باشد، بطوری که بررسی دقیق ترکیبات بره موم و منشأ گیاهی آن، ضروری است، زیرا ترکیب آن بوسیله ترکیبات منبع گیاهی آن مشخص می شود. روش بررسی خواص آن و انجام تحقیقات مقایسه ای، استفاده از نمونه های مشخص شده شیمیایی برای آزمایشات بیولوژیک می باشد که راهنمایی هایی برای استاندارد سازی و کنترل کیفیت یک نمونه مشخص را ارائه می دهد.
خواص بره موم
بره موم، به دلیل خواص ضد عفونی کنندگی و بی حسی موضعی که دارد در زمان های قدیم توسط تمدن های مختلف برای درمان سرماخوردگی، جراحات و زخم ها بطور گسترده مورد استفاده قرار می گرفت. مصری ها از این ماده برای مومیایی کردن مردگان خود استفاده می کردند و اخیراً در طول جنگ بوئر، جهت بهبود جراحات و احیای بافت از آن استفاده می کردند. همچنین به دلیل خاصیت های ضد میکروبی، ضد التهابی، ضد تومور، تنظیم سیستم ایمنی و آنتی اکسیدانی آن، در طب بسیار کاربرد داشته است.
۱. ضد میکروب
خاصیت ضدباکتری بره موم بطور گسترده مورد بررسی قرار گرفته است و محققان مختلف، فعالیت ضد باکتریایی آن را اثبات کرده اند. برخی از این محققان، تأثیر بره موم در برابر میکرو ارگانیزم های مرتبط با التهاب لثه در افراد با HIV مثبت را بررسی نموده و نتایج امیدوار کننده‌ای در برابر بیو فیلم، بدون عوارض جانبی در حفره دهانی، دست یافته اند. همچنین تأثیرات بره موم بر گروه های استرپتوکوک موتانس اثبات شده که نشان دهنده قدرت بره موم و ترکیبات آن به عنوان عامل های کاریو استاتیک و توسعه فرآورده های بیوتکنولوژیک جهت کنترل پوسیدگی دندان و سایر بیماری های عفونی است.
بره موم در محیط آزمایشگاهی می‌تواند بطور مستقیم بر میکرو ارگانیزم ها اثر بگذارد. از طرف دیگر، می تواند سیستم ایمنی درون بدن را تحریک نموده و مکانیزم های درگیر در از بین بردن میکرو ارگانیزم‌ها را فعال نماید. ترکیب آن با داروهای ضدمیکروبی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پیشین نشان داده اند که بره موم، مقاومت دیواره باکتری‌ها در برابر آنتی بیوتیک ها را کاهش داده و اثرات مضاعفی را به همراه آنتی بیوتیک‌ها در تأثیر بر ریبوزوم از خود نشان دادند، اما به نظر می رسد که با آنتی بیوتیک های اثرگذار بر روی DNA یا اسید فولیک، تعامل ندارند.همچنین محققان گزارش کرده اند که بره موم ضد قارچ نیز می باشد. این ماده می تواند درصد رشد قارچ آفلاتوکسینی و آسپرژیلوس فلاووس را کاهش دهد.
۲. ضد تومور
محققین مختلف خاصیت ضد تومور بره موم در بدن را از طریق آزمایش بر روی موش های آزمایشگاهی و خوکچه های هندی گزارش کردند. فعالیت سیتوتوکسیک آن در آزمایشگاه با استفاده از خطوط سلولی توموری متعدد مورد مطالعه قرار گرفته است. آنها دریافتند که القای مرگ سلولی برنامه ریزی شده، متوقف نمودن چرخه سلولی، مهار متالوپروتئینازهای محیطی، خاصیت ضد رگ زایی و جلوگیری از متاستاز و هجوم بافتی با مکانیزم های فعالیت آن در مقابل سلول های تومور مرتبط بوده اند.
کافئیک اسید و فنتیل استر و آرتاپلین سی با توجه به اثرات ضد توموری خود، بطور گسترده مورد تحقیق قرار گرفته اند که این ترکیبات، مسیرهای ژنتیکی و بیوشیمیایی مختلف پیشرفت سرطان را هدف قرار می دهند.
۳. بهبود سیستم ایمنی بدن
بره موم به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کند. محققان دریافته اند که مصرف بره موم باعث می شود نوعی فعالیت تنظیم سیستم ایمنی بر روی گیرنده های سلولی، تولید سیتوکین و فعالیت ضد قارچی مونوسیت ها بر روی انسان ها داشته باشد که این خاصیت های بارز به دوز مصرف بره موم بستگی دارد. همچنین محققان متعدد گزارش کرده اند که بره موم و اجزای تشکیل دهنده آن، تولید آنتی بادی را با استفاده از آنتی ژن های مختلف را افزایش می دهند. این اطلاعات، ظرفیت بره موم در کمک به تولید واکسن ها را نشان می دهد.
۴. مناسب برای پوست
این که پوست شما آسیب می بیند دلایل زیادی نظیر هوا آلوده، اشعه ماورای بنفش خورشید، دخانیات، آکنه، کم آبی، کمبود خواب و … دارد که این عوامل باعث آسیب رساندن به پوست شما به عنوان مثال چین و چروک و لکه های پوستی و غیره را به وجود می آورد. فواید بره موم برای پوست با توجه به ترکیباتی که دارا می باشد، باعث کمک به ترمیم این آسیب ها می شود.
5. خواص بره موم برای روده
فرآیندهای التهابی و زخم معده یا روده، مانند گاستریت یا کولیت و موکوزیت، بخش قابل توجهی از مردم را در سراسر جهان مبتلا کرده است. نقش داروهای مشتق از گیاهان دارویی به منظور تدوین راهکارهای مؤثر و ایمن برای بهبود روش های درمانی دستگاه گوارش مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات نشان داده که اثربخشی بره موم برای مشکلات روده امیدوار کننده می باشد و بره موم در درمان چندین بیماری پاتولوژیک مؤثر است.
6. مفید برای رحم
با توجه به خاصیت ضد باکتری بره موم که حائز اهمیت است، اما باید در نظر گرفت که این ماده شبیه یک داروی شیمیایی عمل نمی کند که باکتری ها، ویروس ها و به طور کلی میکروب ها را تخریب کند، بلکه این ماده توانایی بدن را برای مقابله با بیماری و از بین بردن عفونت و میکروب های های رحم، بیشتر می کند. همچنین بره موم تنظیم کننده هورمون ها و یک آنتی بیوتیک قوی است که باعث رفع خارش، عفونت در رحم و کاهش دردهای دوران قاعدگی می شود. در نتیجه با مصرف بره موم می توانیم روزی تعداد زیادی از داروهای شیمیایی با اثرات جانبی بسیار را از میان برداریم.
7. بهبود عملکرد ریه
بره موم یک مکمل طبیعی بسیار کارآمد برای مدیریت آسم است. مطالعات همچنین اثرات مفید آن بر بیماری انسداد مزمن ریوی و سرطان ریه را ثابت کرده است، اما اخیراً محققان ثابت کرده اند که این محصول زنبورعسل برای افراد دارای آسم نیز مفید می باشد. هنگام ابتلا به آسم، فرد احساس اختلالات تنفسی، احساس خفگی و گرفتگی دارد. در نتیجه بره موم برای کل دستگاه تنفسی و همچنین بیماری های ریوی مفید است.
8. التیام زخم ها
بره موم به عنوان گزینه ای عالی برای درمان سوختگی ها، تقویت فعال سازی، رشد و تکثیر سلول های پوستی شناخته شده است. تأثیر درمانی آن از طریق تحلیل های کمّی و کیفی ایجاد و تجزیه کلاژن نوع ۱ و نوع ۳ در محیط زخم تأیید شده است و نشان دهنده این می باشد که بره موم می تواند محیط بیوشیمیایی مطلوبی ایجاد نماید که به رشد مجدد بافت پوششی پوست کمک می کند.
فعالیت بیولوژیکی بره موم در ترمیم زخم و احیای بافتی، ممکن است با خواص ضد میکروبی، ضد التهابی و تنظیم سیستم ایمنی آن مرتبط باشد. محققان اثرات استفاده موضعی بره موم بر ترمیم و انسداد زخم های دیابتی در یک مدل موش مبتلا به دیابت نوع ۱ را بررسی کردند و نشان دادند که بره موم، انسداد زخم را تسریع بخشیده و متالوپروتئیناز محیطی و التهاب محل زخم را کاهش می دهد.
9. آب مروارید چشم
بره موم از ایجاد آب مروارید جلوگیری کرده و قرنیه را از عواقب صدمات شیمیایی محافظت می کند. تحقیقات بر روی موش های دیابتی نشان داده که Propolis می تواند به طور قابل توجهی از شروع و پیشرفت آب مروارید در موش ها جلوگیری کند و مرگ سلولی را کاهش دهد.
10. خواص بیولوژیک
گروهی از محققان روشی برای اضافه کردن عصاره های اتانولی بره موم به محلول های آبی ارائه کردند و نشان دادند که آن، به عنوان آنتی اکسیدان و محافظ امواج رادیویی عمل می کند، احیای بافت را تحریک نموده و خصوصیات تنظیم سیستم ایمنی را از خود نشان می دهد. دستاوردهای دیگر محققین در بکارگیری بره موم برای درمان سوختگی ها، زخم های وریدی، التهاب چرکی استخوان و ورم مفاصل، همچنین عوارض های پس از عمل جراحی را مورد بررسی قرار داده اند.
بره موم در مدل های آزمایشی مختلف، اثرات حفاظتی از خود به جای گذاشته است. این ماده از بافت کلیوی در مقابل مسمومیت، رادیکال های آزاد و سایر اثرات جانبی ناشی از دیاتریزوات (آمیدوتریزوئیک اسید) محافظت می کند. همچنین بره موم سبز تایوانینیز می تواند از کبد در مقابل بیماری فیبروز (تصلب بافت ها) محافظت کند. عصاره آن محافظ بیضه ها در مقابل مسمومیت ناشی از دوکسوروبیسین می باشد، بدون اینکه قدرت ضد سرطانی آن را کاهش دهد. اگرچه، موارد کمی از آلرژی نسبت به بره موم و التهاب تماسی پوست گزارش شده است، اما زنبورداران توصیه می کنند که در مصرف آن احتیاط کنید.
11. خواص بره موم برای دندان
پوسیدگی دندان یا باکتری در سطح دندان می تواند به پلاک دندان آسیب برساند. در صورت عدم درمان، باکتری ها می توانند مینای دندان را خراب کنند و منجر به حفره، درد، ریزش دندان یا بعضاً عفونت های جدی تر شود. بهداشت مناسب دهان، محصولات فلوراید و مراجعه به دندان پزشک می تواند از پوسیدگی دندان جلوگیری یا کنترل کند. خواص بره موم برای دندان باعث جلوگیری از رشد این باکتری ها و پوسیدگی دندان می شود و از سایر عفونت های دهانی جلوگیری می کند.
12. عفونت مجاری ادراری
اشرشیاکلی (E.coli)، باکتری اصلی موجود در عفونت های مکرر مجاری ادراری می باشد. در یک مطالعه این، ارتباط بره موم و پروآنتوسیانیدین نوع A برای کاهش فعالیت ضد چسبندگی باکتریایی E.coli بر روی سلول های ادراری را ارزیابی شده است. نتیجه ارزیابی نشان داد که کپسول پروپولیس می تواند این باکتری و کرم الگانس را از بین ببرد.
۱3. تسکین علائم آلرژی
گفته می شود بره موم حاوی ترکیباتی است که ممکن است اثر ضد حساسیتی در بدن داشته باشد. برای برخی افراد ممکن است استفاده از بره موم در این زمینه موثر و مفید باشد. با این حال، شواهد علمی کافی وجود ندارد که ثابت کند بره موم می تواند قطعی به کاهش علائم آلرژی کمک کند.
14. بیماری کووید 19
یک مطالعه در سال 2020 استدلال می کند که خواص ضد ویروسی بره موم ممکن است به این معنی باشد که بر علیه ویروس کرونا نیز اثر کند. مطالعات آزمایشگاهی قبلی نشان داده است که بره موم فعالیت ضد ویروسی در برابر انواع دیگر ویروس ها از جمله راینوویروس ها، آنفولانزا و .. دارد. همچنین به نظر می رسد که بره موم به تحریک سیستم ایمنی بدن کمک می کند. به این دلایل، محققان پیشنهاد می‌کنند که بره موم ممکن است به پیشگیری از کرونا کمک کند.
سایر خواص
- کنترل سرطان
- بهبود عفونت مجاری تناسلی
- نقرس
- احتقان سینوس
- بیماری های گوش
- زخم معده
- اگزما
- سینه پهلو
- بیماری های ریوی
- ویروس های معده
- سر درد
- میخچه
- ورم ملتحمه
- گرفتگی صدا
- آلرژی
- تورم و التهاب گلو
- سرماخوردگی
- برونشیت
- ورم معده
- مشکلات گوش
- تورم مفاصل
- سر درد
- بیماری پارکینسون
- زگیل ها
نحوه استفاده از بره موم
برای مصرف عصاره بره موم بهتر است آن را با مقداری عسل یا آب گرم قبل از وعده غذایی میل کنید. عصاره بره موم می تواند به شربت ها و سایر نوشیدنی ها نیز اضافه شود. همچنین در صورتی که به تهیه دسر و ژل با مواد ارگانیک علاقه دارید هم بد نیست کمی از این محلول درمانی را به ترکیب آن بیفزایید تا علاوه بر طعم خوب، ارزش های دارویی نیز ایجاد شود.
یکی از مرسوم ترین روش ها برای مصرف عصاره بره موم، افزودن آن به عسل ارگانیک است. این کار کمک می کند تا هم طعم گس عصاره بره موم تا حدی تلطیف شود و هم خوردن عصاره بره موم ساده تر شود. با این حال میزان دوز ترکیب عسل طبیعی با عصاره بره موم قاعده و قانون خاص خود را دارد. به همین علت باید در این زمینه با افراد خبره مشورت کنید.
نکات خرید عصاره بره موم
اگر قصد خرید عصاره بره موم را دارید، حتما باید به نکاتی توجه کنید تا مشکلی در حین خرید نداشته باشید. با توجه به اینکه بره موم ماده ای کمتر شناخته شده در ایران است، بسیاری از افراد توجهی به این نکات مهم ندارند.
- از خالص بودن عصاره بره موم اطمینان حاصل کنید. فروشگاه های غیرمعتبر ممکن است عصاره بره موم را با مواد دیگری ترکیب کنند
- از فراوری اصولی عصاره بره موم مطمئن شوید. طرز تهیه عصاره بره موم چندان ساده نیست و نیاز به دقت، تکنولوژی و تجربه دارد.
- از برندهایی خرید کنید که از مکانیزه و بهداشتی بودن عصاره گیری آن ها اطمینان داشته باشید
- قیمت عصاره بره موم وابستگی شدیدی به نوع فراوری، درصد خلوص و کیفیت بره موم دارد. در هنگام مقایسه قیمت برندهای مختلف به این موضوع توجه داشته باشید
- خرید اینترنتی عصاره بره موم بهترین گزینه است تا شما راحت تر به بهترین نوع بره موم فراوری شده دسترسی داشته باشید
- اگر نمی توانید دوز مصرف عصاره بره موم را تعیین کنید، بهتر است به جای خرید عصاره بره موم، اقدام به خرید عسل بره موم کنید که دوز صحیحی از آن در عسل ترکیب شده و شما می توانید با خیال راحت تری آن را میل کنید
نکات زیادی برای خرید عصاره بره موم وجود دارد که به برخی از مهمترین های آن ها اشاره شد. سعی کنید برای خرید به سراغ برندهای معتبر بروید تا خیالتان از بابت همه چیز راحت باشد.
عوارض جانبی بره موم
از اولین عوارض مصرف بره موم به حساسیت اشاره می‌شه. چون برخی افراد به‌طورکلی به محصولات یا نیش زنبور عسل آلرژی دارن. برای همین گمان می‌ره که در زمان استفاده از این ماده طبیعی هم با واکنش‌هایی مانند سختی در تنفس، خارش، کهیر و غیره مواجه بشن. این گروه بهتره قبل از مصرف اون به هر شکلی حتما به توصیه‌های پزشک توجه کنن.
چون حتی استعمال انواع اون روی پوست مانند کرم‌ها هم احتمال داره علائم حساسیت‌زا ایجاد کنه. علاوه بر این اگه از حساسیت به این محصول مطمئن نیستین، باید مصرف اون رو با مقادیر بسیار کم شروع کنین. درصورتی‌که علائم آلرژی ظاهر نشدن، می‌شه به استفاده اون تا رسیدن به میزان مجاز ادامه داد.
آیا بره موم برای بچه ها عوارض داره؟
تمام مواردی که برای مزایای این ماده گفته می‌شه بیشتر در مورد جوانان و بزرگسالان صادق هست. اما کودکان نوپا یا نوزادان چطور؟ این که بچه‌ها حداقل تا ۱۲ ماهگی مجاز به دریافت عسل نیستن، کاملا پذیرفته هست. چرا که عسل ممکنه حاوی باکتری باشه که نوزادان هنوز قادر به متابولیزه کردنش نیستن. در این سنین معده و روده رشد کاملی ندارن؛ بنابراین عوارض مصرف بره موم در سنین بسیار کم ممکنه باعث بوتولیسم نوزاد بشه. از آنجا که امکان وجود عسل در این ماده هم بالاست، نباید تا یک‌سالگی به نوزادان این محصول یا سایر فرآورده‌های زنبور عسل داده بشه. از سن ۲ سالگی به بعد در صورت اطمینان از عدم حساسیت می‌شه با خیال راحت نه‌تنها از این نعمت طبیعی بلکه از تمامی مواهب زنبور‌های عسل کودکان رو هم بهره‌مند کرد.
در این شرایط به دلیل خاصیت ضدباکتریایی از سرماخوردن زیاد کودکان به‌خصوص در مهدکودک جلوگیری می‌کنه. البته باید از عصاره فاقد الکل در این سن استفاده بشه. کم‌کم وقتش می‌رسه که انواع اون رو به غذاهای کودک هم اضافه کنین. دوز مصرفی هم به وزن بچه بستگی داره و مجددا باید گفت که حتما قبل از استفاده با پزشک متخصص اطفال مشورت کنین. چون کمک می‌کنه که احتمال بروز آلرژی یا عوارض مصرف بره موم بررسی بشه.
نکات استفاده از بره موم برای بانوان باردار یا شیرده!
دسته دیگه‌ای که به دلیل شرایط جسمی ممکنه با عوارض مصرف بره موم مواجه بشن، بانوان باردار یا شیرده هستن. اولین نکته برای این‌ها مشورت کردن با افراد اهل‌فن و پزشکان هست. البته باید بدونین اطلاعات کافی و قابل اعتمادی در بی‌خطر بودن این ماده در زمان بارداری وجود نداره. بنابراین بهتره در این شرایط از مصرف موم‌های بره خودداری بشه. اما طبق گزارش‌ها ظاهرا در هنگام شیردهی این ماده خطرآفرین نیست.
با این حال توصیه شده که میزان مجاز مصرف به طور روزانه از ۳۰۰ میلی‌گرم در روز بیشتر نشه. علاوه بر این می‌شه به مدت ۱۰ ماه هم با خیال راحت از فواید این محصول بهره‌مند شد. پس برای اینکه همچنان در منطقه امن استفاده از موهبت زنبورها باشین، بهتره در زمان شیردهی از خوردن دوز‌های بالاتر اجتناب کنین.
سایر شرایط بروز عوارض بره موم کدامند؟
بیماری آسم درجات مختلفی داره که یکی از راه‌های مدیریتش استفاده از انواع مشتقات این محصول ارزشمند هست. با این حال دیده شده که در شرایط خاص ممکنه وجود برخی مواد شیمیایی در اون، موجب بدتر شدن آسم بشه. برای همین در صورت درگیری با این بیماری برای درامان ماندن از بروز عوارض مصرف بره موم حتما از راهنمایی‌های پزشک متخصص کمک بگیرین.
از طرف دیگه در افرادی که با اختلالات مربوط به خونریزی دست‌وپنجه نرم می‌کنن، این ماده احتمال داره خونریزی رو تشدید کنه. چرا که ماده شیمیایی خاصی در اون وجود داره که لخته شدن خون رو کند می‌کنه. با توجه به این نکته حتی اگه در آینده‌ای نزدیک قراره تحت عمل جراحی قرار بگیرین، باید ۲ هفته زودتر مصرف این محصول زنبور عسل رو قطع کنین. چون احتمال خطر خونریزی در حین یا بعد جراحی رو بالا می‌بره.
