صرف داشتن ایده و همچنین سرمایه نمی‌تواند شما را در راه اندازی یک کسب و کار به موفقیت برساند. برای راه اندازی هر کسب و کاری نیاز است که کارهایی را از قبل انجام دهید تا بتوانید چشم انداز خوبی از آن ایده و آینده آن داشته باشید. بیزینس پلن یا طرح کسب و کار یکی از همان کارها است که برای شروع هر کسب و کاری به آن نیاز است.
بیزینس پلن چیست؟
بیزینس پلن چیزی فراتر از یک سند است و به صورت کلی، راهنمایی است که به شما کمک می‌کند اهداف خود را ترسیم کنید و به آنها برسید. همچنین یک ابزار مدیریتی است که به شما این امکان را می‌دهد نتایج را تجزیه و تحلیل کنید، تصمیمات استراتژیک بگیرید و نحوه عملکرد و رشد کسب و کارتان را بررسی کنید. به طور خلاصه، اگر به فکر راه اندازی یک کسب و کار هستید یا قصد دارید کسب و کار خود را به سرمایه گذاران معرفی کنید، نوشتن یک بیزینس پلن می‌تواند شانس موفقیت شما را افزایش دهد.
عموما نوشتن و آماده کردن بیزینس پلن کار سختی نیست. در این راهنمای جامع، ما به شما نشان خواهیم داد که چگونه سریع و آسان یک بیزینس پلن بنویسید که با کمک آن بتوانید به نتایج دلخواهتان برسید. نگران نباشید، لازم نیست در این کار خبره باشید تا یک بیزینس پلن عالی تهیه کنید. این راهنما به شما نشان می‌دهد که چگونه برنامه خود را گام به گام و بدون هیچ‌گونه پیچیدگی یا ناامیدی انجام دهید.
چرا به بیزینس پلن نیاز داریم؟
فرض کنید یک زمین 400 متری دارید و می‌خواهید یک ویلا در آن بسازید. چه کار می‌کنید؟ همینطوری می‌روید وسط زمین و شروع می‌کنید به چیدن آجرها روی یکدیگر؟ یا نه، ابتدا نقشۀ ساختمانی که می‌خواهید بسازید را آماده می‌کنید؟
بعید می‌دانم کسی جزو دستۀ اول باشد؛ به احتمال 99%، همۀ ما ابتدا طرح و نقشه را تهیه می‌کنیم، هزینه‌ها را حساب می‌کنیم، مصالح تهیه می‌کنیم، نیرو استخدام می‌کنیم و بعد می‌رویم سراغ ساختن ویلا!
فایده بیزینس پلن
دنیای کسب‌وکار هم همین شکلی است. اگر می‌خواهید کسب‌وکارتان محکم و حساب‌شده بنا شود، طرح کسب‌وکار، یا همان بیزینس پلن‌تان را ترسیم کنید.
با داشتن یک بیزینس پلن کامل:
- می‌توانید بفهمید که بیزینس‌تان را شروع کنید یا نه
- می‌توانید بفهمید که ایده شما ارزش سرمایه‌گذاری دارد یا نه
- می‌توانید سرمایه‌گذار جذب کنید
- درباره توسعه کسب‌وکارتان بهتر تصمیم‌گیری می‌کنید
- اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت تعیین می‌کنید
- و …
برای نوشتن بیزینس پلن از کجا شروع کنیم؟
نوشتن بیزینس پلن ، نیازمند فرمت و رعایت استاندارد خاصی نیست. در واقع طرح کسب و کار ، فرم تقاضای رسمی یک سازمان یا موسسه دولتی یا غیر دولتی نیست که از قبل آماده شده و شما باید جای خالی را پر کنید! بیزینس پلن یعنی شما از هیچی، چیزی را خلق کنید. ارزش افزوده خلق کنید و مشتری بدست آورید.
اولین گام در نوشتن بیزینس پلن ، تعریف درست موضوع کسب و کار است. این که بخواهید چه کار کنید. قصد دارید چه مشکلی را از مردم حل کنید؟ تولید کالا یا خدمات یا استارت پروژه شما قصد دارد در چه حوزه کسب و کار در کدام نقطه از ایران یا جهان، فعالیت کند و فرصت آفرینی نماید؟
برای پاسخ به این سوالات، بایستی بازاریابی و مطالعات بازار را در دستور کار قرار دهید. هر اندازه تحلیل درستی از بازار و رقبا داشته باشید، بازیگران و بازی آن ها را بهتر شناسایی و تحلیل کرد و با شناسایی نقاط قوت و ضعف آن ها، بیزینس پلن خوب و اثربخشی برای کسب و کار خود می نویسید.
تحقیقات شما می توانید کیفی یا کمی باشد. از متخصصان تحقیقات بازار استفاده کنید یا از مشاوره خبره و حرفه ای که در حوزه کاری شما، می توانند راهنمای امین باشند. پس گام اول در طرح کسب و کار این است که به پرسش های زیر پاسخ دهید:
- آیا بازار مطلوبی برای تولید کالا و خدمات مورد شما در داخل یا خارج از کشور وجود دارد؟
- آیا مشتریان شما با چنین کالا یا خدماتی از قبل آشنایی دارند؟ اگر بله نقاط قوت شما چیست؟
- آیا مشتریان شما بخش خاصی از جامعه هستند؟ اگر بله، چرا باید تولید شما روی این قشر متمرکز شود؟
- آیا مشتریان حقیقی یا حقوقی کالا یا خدمات شما، قادر به پرداخت هزینه محصول شما هستند؟ آیا میتوان قسطی خرید؟ آیا تسهیلات خاصی به آن ها می دهید؟
مشخص کردن اندازه کسب و کار:
گام دیگری در بیزینس پلن
گام بعدی در تالیف بیزینس پلن این است که تارگت مارکت یا بازار هداف (target market) را مشخص کنید. می خواهید دقیقا به کدام نقطه کالا و خدمات را بفروشید؟ چه حجمی از بازار، کشش خرید دارد؟ چه قشری از جامعه، می تواند خریدار محصول یا خدمات شما باشد؟ چه طیف سنی، مشتری شما خواهد بود؟ آیا در استان یا منطقه خاصی از کشور، خریدار محصول یا خدمات شما خوهند بود؟ آیا محصول یا خدمات شما مخصوص صنف خاصی از صنوف کشور است؟
رقبای شما، روی کدام بخش بازار تمرکز دارند؟ فروش سالانه رقبای شما در مکان های مختلف در فروش کالا یا خدماتی که قصد تولید دارید چقدر است؟ اندازه کسب و کار رقبای شما چقدر است؟ آیا این محصول دانش بنیان است با کاربرد محدود یا طیف گسترده ای از جامعه را به صورت مستقیم، درگیر خواهد کرد؟
مثلا اگر قصد راه اندازی یک سایت خبری ورزشی دارید، طرح کسب و کار شما در این گام باید به این سوال پاسخ دهد که قصد دارید برای بانوان ورزشکار تولید محتوا کنید یا آقایان. تمرکز بیش تر روی ورزش ایران است یا ورزش جهان؟ آیا قصد ورود به تولید محتوای چند رسانه ای ورزشی هم دارید؟ چند درصد کاربران ایرانی در طول روز، به دنبال اخبار ورزش ایران یا جهان یا ورزش بانوان ایران هستند؟
شناسایی توانمندی ها:
گام سوم بیزینس پلن
تا اینجا در ۲ گام اول، شما ، نیازهای بازار را شناسایی کردید و به این نتیجه رسیدید که به دلایل مستند و مستدلی که دارید، تولید این کالا و خدمات، برای بازار مناسب است. سپس در گام بعدی مشخص کردید که این کالا و خدمات مورد نظر شما که در آینده تولید و روانه بازار می شود، مناسب کدام بخش بازار بوده و مشخصات و ویژگی خریداران و مشتریان بالقوه و بالفعل چیست.
اکنون باید مشخص کنید که خود شما به عنوان طراح ایده و ایده پرداز و مجری طرح، چه توانایی و استعدادها و ظرفیت هایی برای عملیاتی کردن تولید این کالا یا خدمات دارید. یعنی سرمایه گذاری که بیزینس پلن شما را می خواند، چگونه به شما اعتماد کند؟ تجربه شما چقدر است؟ سرمایه شما چقدر است؟ منابع انسانی شما تا چه اندازه متخصص است؟ چه امکانات مادی و معنوی دارید؟ نیروی با تجربه شما تا چه اندازه در تولید این کالا و خدمات مورد نظرتان، ماهر و آگاه است؟
در تدوین طرح کسب و کار، معرفی مناسب و درست و واضح و شفاف توانایی های طراح تولید کالا و خدمات، اهمیت بسزایی در جلب نظر سرمایه گذار طرح دارد. گاها مشاهده می شود که بیزینس پلن ، تولید کالا و خدمات خاصی را به خوبی در ۲ گام اول، تشریح کرده و توجیه پذیر است. اما وقتی به گام سوم یعنی شناسایی توانمندی های مجری طرح وایده می رسیم، این بخش، فاقد استدلال روشن و مستندات لازم برای ترغیب سرمایه گذار برای سرمایه گذاری روی طرح است. چون ناقص و نامناسب این بخش، تشریح شده است.
گام چهام:
تهیه نمونه محصول در بیزینس پلن
یکی بیزینس پلن خوب معمولا تصویر روشن و درستی از آنچه قصد تولید و خلق ارزش افزوده دارد، در اختیار سرمایه گذار قرار می دهد. اگر شما قصد دارید خط تولید فلان کالا را راه اندازی کنید و روش خلاقانه ای دارید، کلیات این خط تولید را به صورت فیلم یا عکس یا هر سند دیگری، تهیه کرده تا دید سرمایه گذار و خواننده بیزینس پلن ، نسبت به هدفی که به دنبال آن هستید، ارتقا یابد و ذهنیت سازی بهتری برایش فراهم کند.
طرح کسب و کار بایستی تصور ذهنی و برداشت ذهنی سرمایه گذار را نسبت به هدف شما در تولید کالا و خدمات و فروش آن و خلق سود را تقویت کرده و به او کمک کند تا درک درستی از آنچه قصد تولید و عرضه آن را دارید، داشته باشد. اگر قصد دارید مسواک برقی هشدار دهنده برای کودکان تولید کنید، خوب است که نمونه اولیه ساخته بشه یا همراه بیزینس پلن شما، شمای کلی بخش های مختلف این دستگاه نشان داده شود.
گاهی برای ساخت و عرضه محصول و خدمات باید استاندارد و مجوزهای لازم را از مراجع ذیربط اخذ کرد. در طرح کسب و کار باید جزییات و نحوه و هزینه دریافت چنین مجوزها و استانداردهایی به درستی تشریح شود. در واقع در بیزینس پلن شما، نباید چیزی گنگ و مجهول و تاریک و نامفهوم باشد و مرتبا خواننده بیزینس پلن را به سوال از شما مجبور کند.
گام پنجم بیزینس پلن:
مکان سنجی
قرار است این طرح عالی شما برای راه اندازی کسب و کار به منظور تولید کالا یا خدمات و عرضه یک سری محصول یا خدمات، در چه منطقه ای از ایران یا جهان اغاز به کار کند؟ آیا بررسی کردید که بیرون شهرها، مناطق ویژه اقتصادی یا پارک های فناوری ، مناسب راه اندازی کسب و کار است؟ اگر بله، چه میزان سرمایه نیاز دارد؟ اگر وام نیاز دارید چقدر و چه میزان کارمزد قابل قبول است برای سال های اولیه کسب و کار شما؟
آیا امکان اجاره دفتر یا سوله برای تولید کالا یا خدمات دارید؟ اگر بله چقدر و چه میزان سرمایه دارید و چه میزان نیاز دارید؟ میزان فضایی که نیاز دارید چقدر است؟ آیا از فضاهای کار اشتراکی هم می توانید در یک سال اول تولید کالا و خدمات بهره برد و در هزینه ها صرفه جویی کرد یا خیر؟
گام ششم:
فهرست هزینه ها در بیزینس پلن
بیزینس پلن باید فهرستی مناسب از هزینه هایی که برای راه اندازی کسب و کار نیاز است را در بخش پایانی تشریح کند. یعنی خواننده بیزینس پلن شما وقتی طرح کسب و کار را در دست می گیرد، بفهمد که شما دقیقا چه میزان پول و سرمایه مادی و معنوی برای استارت کار و پروژه نیاز دارید و طی چه فرآیندی این منابع مادی یا معنوی باید به طرح شما اختصاص یابد؟ تخمین هزینه ها باید واقع بینانه و در زمان و مکان مشخص صورت بگیرد. نباید پیش بینی دور از انتظار از هزینه ها داشته باشید و تخمین های هزینه شما باید معقول و آگاهانه باشد.
آنچه واقعا کمک خوبی به پیشرفت پروژه و عملیاتی شده ایده و تجاری سازی محصول و خدمات می کند (commercialization) را در دستور کار قرار دهید و از موارد فرعی که کمک چندانی به توسعه پروژه و ایده نمی کند، پرهیز کنید. برای تاسیس مزون لباس، حتما مکان باید دکوراسیون خوبی داشته باشد، اما برای تاسیس شرکت برنامه نویسی بلاکچین، تنها چیزی که هیچ اهمیتی ندارد ،دکوراسیون دفتر کار شما است!
نکته مهم در تدوین بیزینس پلن :
جای سرمایه گذار باشید.
فکر کنید یک سرمایه گذار سخت گیر و عبوس، بیزینس پلن شما را در دست گرفته و شما از او خواسته اید که با مطالعه طرح تجاری شما، نسبت به عملیاتی شدن آن کمک مادی و معنوی کند. خود را جای او قرار دهید. چرا باید روی طرح شما سرمایه گذاری کند؟ به این سوالات شما باید پاسخ درست و مستند و مستدل داده و این پاسخ ها باید در تدوین طرح کسب و کار شما، نقش آفرینی کند.
- بابت سرمایه گذاری روی این طرح چقدر عاید می شود؟
- بابت چه میزان سرمایه ظرف چه مدت، عایدی خواهیم داشت؟
- چرا باید اصلا چنین ایده یا طرح یا محصولی، روانه بازار ، آن هم بازار فلان نقطه ایران یا جهان شود؟
- نقاط برتری این کالا یا خدمات به نسبت رقبا چیست؟
- مزیت رقابتی (COMPETITIVE ADVANTAGE) این طرح چیست؟
- آیا بازار هدف، به درستی شناسایی شده است؟ اگر بله، مستندات چیست؟
- ریسک سرمایه گذاری در این طرح تجاری چقدر است؟ آیا نیاز به بیمه هم هست؟
- آیا سرمایه انسانی متخصص و ماهر برای عملیاتی کردن طرح، پیش بینی شده است/ اگر بله با چه هزینه و شرایطی؟
- آیا می توان پس از تولید کالا یا خدمات از برندها و شرکت ها و فعالان کسب و کار برای مشارکت، دعوت به همکاری کرد؟ اگر بله، چگونه با چه شرایط حقوقی و قانونی؟
نوشتن بیزینس پلن را همین امروز آغاز کنید
برنامه ریزی برای کسب و کار، امری مستمر است که به مدیران کمک می‌کند تا بتوانند ایده‌های خود را مدام عملی کنند، اهداف خود را تعیین نکنند، مدیریت کنند و کسب و کار خود را به سمت موفقیت سوق دهند. اگر مطمئن نیستید از کجا شروع کنید، خواندن این مقاله می‌تواند به شما کمک کند تا هر چه سریع‌تر این کار را آغاز کنید و ایده و کسب و کار خود را نظم ببخشید.
منابع:
