در دوره‌ی کووید بخش قابل توجهی از شاغلین کار از خانه رو تجربه کردن. در سرتاسر دنیا. این روزها دیگه کم کم همه دارن بر می‌گردن به روال سابق ولی ما آدم‌های قبل از کووید نیستیم و محیط‌های کاری هم مثل سابق نیستن. خوبه نگاهی بکنیم به دستاوردهای دورکاری به عنوان سبکی از کار که به اجبار همه گیر شد و گروه زیادی از شاغلین دست کم برای دوره‌ای در دو سال گذشته تجربه‌اش کردن.
اندازه‌ی اقتصادِ مشاغل مستقل چقدر است؟
در ایران هنوز پژوهشی آکادمیک در مورد اندازه‌ی اقتصاد مشاغل مستقل و میزان درآمد و تعداد نیروهای مستقل صورت نگرفته و آماری در این مورد وجود ندارد. جا دارد که استادان و دانشجویان اقتصاد، مدیریت بازرگانی، کارآفرینی و دیگران دست به کار شوند و سازمان آمار هم این مورد را جدی بگیرد. آمارهای جهانی همگی روندِ رو به رشد این نوع مشاغل را نشان می‌دهند. در گزارشی که اتحاد فریلنسردات‌کام و آپ‌ورک منتشر کرده است در سال 2018 از هر 3 نفر نیروی کار امریکایی یک نفر مستقل شده است و در مجموع 56.7 میلیون نیروی مستقل کار در امریکا فعالیت می‌کنند.
در بریتانیا طبق گزارش پایگاه اینترنتی Consultancy.uk حدود 5 میلیون نفر به صورت مستقل کار می‌کنند که این عدد به معنای 15 درصد نیروی کار است.
یک شرکت ارائه دهنده‌ی خدمات مالی در امریکا به نام پِیونیر (Payoneer) در سال 2018 با انتشار گزارشی نتیجه‌ی مصاحبه با 21.000 نیروی مستقل را که در 170 کشور مختلف زندگی می‌کنند، بررسی کرده است. یافته‌های کلیدیِ این نظرسنجی را در ادامه با هم مرور می‌کنیم:
- متوسط جهانیِ نرخ دستمزدِ ساعتی که به نیروهای مستقل پرداخت می‌شود 19 دلار است، این مبلغ از متوسط دستمزد ساعتی در اکثر کشورهایی که نیروهای مستقلِ مصاحبه شونده در آنجا زندگی می‌کردند بیشتر بود.
- افراد مستقل از نظر سنی جوان‌اند. بالای 50 درصد پاسخ‌دهندگان زیر 30 سال هستند. در عین حال نیروهای مستقلِ مسن‌تر، بیش از هم‌تایان جوان درآمد کسب می‌کنند.
- نیروهای مستقل با مدرک تحصیلیِ بالاتر از کارشناسی، نسبت به آنهایی که مدرک کارشناسی یا مقطع متوسطه دارند، درآمد بیشتری کسب می‌کنند.
- بدون در نظر گرفتن موقعیت مکانی خود نیروهای مستقل، بیش از دو سوم نیروهای مستقل برای کارفرمایانی در امریکای شمالی، و در عین حال نیمی از نیروهای مستقل برای کارفرمایانی واقع در اروپا کار می‌کنند.
- بیش از 80 درصد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی همزمان در 1 تا 3 پروژه مشغول به کار هستند.
- تقریبا نیمی از نیروهای مستقل به طور متوسط 30 الی 50 ساعت در هفته کار می‌کنند.
- بیشترین ساعت فعالیت در هفته مربوط به آن دسته از نیروهای مستقلی است که خدمات مالی، مدیریتی و منابع انسانی ارائه می‌دهند.
- نیروهای مستقلی که خدمات حقوقی ارائه می‌دهند بیش از سایر خدمات درآمد کسب می‌کنند (ساعتی 28 دلار) اما کمترین ساعت کار در هفته مربوط به این مشاغل است.
- بالاترین سطح رضایت شغلی مربوط است به نیروهای مستقلی که در حوزه فناوری اطلاعات و برنامه‌نویسی کار می‌کنند.
- حدود سه چهارم از نیروهای مستقل، پروژه‌ها را از طریق بازارها و بسترهای برخط (آنلاین) پیدا می‌کنند.
- طبق نظر 54 درصد از پاسخ‌دهندگان، فیس‌بوک مناسبترین شبکه اجتماعی برای تبلیغ و معرفیِ کار نیروهای مستقل بوده است.
نیمه‌ی روشن دورکاری
دورکاری فقط به معنی کار از خانه نیست. اما در دوره‌ی پاندمی خیلی‌ها این مدل کار رو با کار از خانه تجربه کردن. شرایط قرنطینه و محدودیت‌هایی که در همه جای دنیا کم و بیش اجرا می‌شد باعث شد تا بخش قابل ملاحظه‌ای از شاغلین به اجبار برای دوره‌ای دور از فضای کاری و از خانه‌هاشون مشغول کار باشن. این مدل کار کردن حتی باعث شد دکوراسیون خانه‌ها تغییر کنه و خرید و فروش تجهیزات اداری برای کار از خانه هم رونق بگیره. تجربه‌ی اجباری دورکاری مزایایی داشته البته نه برای همه. نگاهی بکنیم به یکی از مهم‌ترین مزایاش.
دورکاری و قله‌ی سوم کارایی
کار از خانه باعث شده تا بعضی از شاغلین سه تا نقطه‌ی اوج داشته باشه کار کردن‌هاشون. تحقیق‌های قبلی می‌گفتن معمولا در طول روز ما دو نقطه‌ی اوج داریم در کار. دو تا زمانه که به حداکثر توانایی و تمرکز می‌رسیم. یکیش حدود ساعت ۱۰ صبح بود و اون یکی هم حوالی ۳ بعد از ظهر. اما وقتی از خانه کار می‌کنیم یه نقطه‌ی اوج دیگه‌ای هم برای بعضی‌ها پیدا شده. آخر شب. یعنی حدود ساعت ۱۰ شب. نتایج تحقیق مایکروسافت داره نشون میده که ۳۰٪ کارمندها ساعت ۱۰ شب دوباره بر می‌گردن به کار.
درک تامپسون میگه چند تا گروه هستن که آخر شب مجدد به کار برمی‌گردن و انعطاف‌پذیری ساعت کاری به نفعشون شده.
- یک گروه والدینی‌ان که در طول روز باید مشغول کارهای بچه‌ها باشن. برای این گروه ساعت ۱۰ شب زمانیه که بچه‌ها دیگه غذاشون رو خوردن و خوابیدن. یه آرامشی برقرار شده تو خونه و می‌تونن با تمرکز بر گردن سر کارشون. در واقع انعطاف‌پذیری ساعت کاری برای این گروه از شاغلین که والدین میشن یه فرصت شده.
- از طرف دیگه همین انعطاف‌پذیری یه امکانی شده برای جغدهای شب کار. کسایی که ریتم بدنشون اصلا جوریه که شب‌ها هوشیارتر و متمرکزتر می‌تونن کار کنن. وقتی این گروه توی شرکت کار می‌کردن معمولا ساعت ۱۰ شب توی خانه بودن و دیگه امکانی نداشتن که به کار برگردن. اما دورکاری بهشون این فرصت رو داده که ساعت ۱۰ شب متمرکز بشینن پای کار. این گروه هم دارن از انعطاف‌پذیری ساعت کار نهایت استفاده رو میکنن.
نیمه‌ی تاریک دورکاری
مثل هر تغییر دیگه‌ای، سبک جدید کاری هم معایبی داشته. و اینجا هم همه به یک میزان درگیر این معایب نبودن. افزایش ساعت کاری و افزایش جلسه‌های کاری از معایبی بود که باعث شده خیلی از شاغلین حس خوبی به دورکاری نداشته باشن. یک کمی بیشتر دربارشون توضیح می‌دم.
افزایش ساعت کاری
انعطاف‌پذیری زمان کار جنبه‌های منفی هم داره.درک تامپسون میگه همین تحقیق مایکروسافت نشون میده به صورت کلی ساعت کار در دوره‌ی کووید و برای کارمندانی که از خانه مشغول کار بودن بیشتر شده. میانگین روز کاری از مارس ۲۰۲۰ تا امروز حدود ۱۳ درصد بیشتر شده. یعنی کارمندها دارن به صورت متوسط یک ساعت بیشتر از قبل کار میکنن. و میانگین کار بعد از ساعت کاری هم دو برابر بیشتر شده است.
انعطاف‌پذیری زمان کار باعث میشه زمان پرت کاری بیشتر بشه و ساعت کاری یه وقت‌هایی الکی کش پیدا کنه. چون تفکیک ساعت کار و ساعت فراغت مشخص نیست. برای همین یه وقتایی وسط شام خوردن ایمیل جواب می‌دیم یا وقتی روی مبل لم دادیم و داریم فیلم می‌بینیم به تماس‌های کاری جواب می‌دیم. از اون طرف وقتی توی جلسه‌ی آنلاین هستیم ممکنه هم زمان اینستاگرام چک کنیم یا صفحه‌‌های خبری رو بالا پایین کنیم یا پخش زنده‌ی فوتبال رو دنبال کنیم.
هم‌زمانی کار و زندگی شخصی
بعضی از این همزمانی‌ها قبلا اتفاق نمی‌افتاد چون محیط کار فاصله‌ی فیزیکی معنی داری با خانه داشت. به صورت معمول باید لباس مناسب می‌پوشیدیم، از خانه خارج می‌شدیم، یه مسیری رو طی می‌کردیم و وارد یه فضای فیزیکی متفاوتی به عنوان فضای کارمون می‌شدیم. توی برگشت هم باز همین طور بود. جدا شدن از فضای کار باعث می‌شد تا حد زیادی ذهنمون هم از کار و مسائل کاری جدا بشه و وقتی در خونه رو پشت سرمون می‌بستیم انگار کرکره‌ی فکر کردن به کار رو هم همزمان پایین می‌کشیدیم. دست کم تا نصفه. اما الان حتی می‌تونیم از توی تخت خواب هم توی جلسه‌ی آنلاین شرکت کنیم. وقتی فضای کار و خانه یکی شدن فراغت و ساعت کاری هم با هم قاطی میشن. ساعت پایان کار برای خیلی از شاغلین دیگه به صورت محسوس مشخص نیست. زمان مشخصی نیست که خط پایان روز کاری به حساب بیاد و این باعث فرسودگی شاغلی میشه در طولانی مدت.
جلسه‌های کشنده‌ی بی‌فایده
یه اتفاق دیگه‌ای هم با افزایش دورکاری افتاده اون هم افزایش تعداد جلسه‌های کاریه. گزارش مایکروسافت نشون میده که هر کارمندی الان ۲۵۰٪ بیشتر از دوره‌ی قبل پاندمی زمانش رو توی جلسه‌های کاری می‌گذرونه. برای یه سری از کارها باید همزمان همه حضور داشته باشن تا تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی بشه اما برای یه گروه دیگه از کارها لازم نیست همه همزمان آنلاین باشن. اما تشخیصش خیلی راحت نیست و بخشی از تشخیصش هم به عهده‌ی مدیرانه. در دوره‌ی کار از خانه خیلی از مدیرها جلسه‌ی آنلاین رو به عنوان راه‌کاری دیدن برای تقویت روابط. اما تقویت رابطه یه بخشی از کاره نه همه‌اش. وقتی بخش قابل توجهی از زمان توی جلسه‌ها بگذره کارایی همه کم‌تر میشه و استرس کارهایی که بیرون از جلسه در انتظارشونه دلسرد و مضطربشون می‌کنه.
منابع:
