انسان ها در مسیر رشد و هنگامی که هویت خود را مورد بررسی قرار می دهند با سؤال چگونه خودمان را بشناسیم مواجه می شوند. پاسخ این سؤال آنقدر ها هم ساده و دست یافتنی نیست. این در حالی است که خودشناسی ، برای کسب موفقیت در ابعاد مختلف زندگی همچون ارتباطات انسانی، عاطفی، خانوادگی، شغلی و اجتماعی بسیار لازم و ضروری است. فرهنگ ها و ملل مختلف خودشناسی را شاهراه کامیابی در زندگی دانسته اند و تأکید بسیاری بر آن در تمامی ادوار تاریخ شده است.
همچنین امروزه خودشناسی جزء مباحث اساسی مهارت های نرم بوده و جزء عوامل موثر و غیر قابل انکار در موفقیت های شغلی افراد محسوب می شود. از این رو در این مقاله شما را در رسیدن به پاسخ شیرین چگونه خودمان را بشناسیم، راهنمایی کنیم.
خودشناسی چیست؟
در یک جمله، خودشناسی یا Self Discovery مهارت شناخت خود است که اساس و پایه رشد و توسعه مهارت های فردی می باشد. خودشناسی یعنی آگاهی بر تمامی حالات درونی که از مکانیسم شکل گیری آنها بی خبر هستیم (بخش بزرگ به وجود آورنده آن ناخودآگاه فرد است).
چرا باید خود را بشناسیم؟
بزرگترین فایده ی شناخت خود این است که بر نقاط ضعف و قوت وجودمان آگاه می شویم و به دنبال آن، اهداف و آینده ای روشن خواهیم داشت. پاسخ به پرسش چگونه خودمان را بشناسیم ، گنج گران بهای زندگی هر انسانی است به خصوص که در دنیای مدرن و پیچیده امروزی، ضرورت شناخت خودمان بیش از پیش آشکار می شود.
آشنایی با خلق و خو، روحیات شخصی، افکار و رفتار به شما این امکان را می دهد که بر حالات روانی، هیجانات و عواطف خود آگاه شوید و در راستای کنترل این هیجانات، اقدامات لازم را انجام دهید. اجازه دهید با یک مثال این موضوع را بیشتر توضیح دهید.
شما هیچ گاه فرایند حاکم شدن احساس خشم را در وجود خود نمی بینید اما نمود بیرونی حس خشم که تبدیل به رفتاری هم چون فریاد زدن می شود را به خوبی مشاهده می کنید. حال تصور کنید که فردی خشمگین با کشف علت عصبانیت مکرر خود، می تواند بر این رفتار منفی و زیان بخش مسلط شده، روابط خود با دیگر افراد را بهتر مدیریت کند در نتیجه اثرات مثبت آن در تمامی جنبه های زندگی او نمایان می‌شود.
همچنین جستجو در درون و یافتن باورها و طرحواره های مخربی که سال ها با آنها زندگی کرده ایم و بعضا به خاطر بودن آنها در قسمت ناخودآگاه روان، تصمیمات اشتباه بسیاری گرفته ایم و شکست‌های متعددی را تجربه کردیم، باعث ارتقاء شخصیت ما می‌شود. در واقع دستیابی به ریشه ی افکار، باورها و عادات آن چنان اهمیت دارد که افراد موفق در حوزه‌های مختلف اولین تلاش خود را معطوف به آن می‌نمایند. زیرا پی بردن به علت رفتارهایی که موجب بالا رفتن عزت نفس شود طبیعتا موجب افزایش ارتباطات فردی و در نهایت موفقیت کاری، تحصیلی و اجتماعی افراد می شود.
آیا خودشناسی امکان پذیر است؟
با قطعیت جواب این سؤال، بله است. اما اینکه چگونه خودمان را بشناسیم ، فرآیندی مستلزم تمرین و کمک گرفتن از افراد خبره در زمینه روانشناسی و حتی فلسفه می باشد. ما در ادامه چگونگی رسیدن به خودشناسی را توضیح خواهیم داد اما توجه داشته باشید که اولین و بهترین روش در این راه پرفراز و نشیب یک کلمه ی جادویی است: چرا؟
کلمه چرا را در ابتدای تمامی تصمیمات، رفتارها، عادات و حتی افکار خود بگذارید. اگر جوابی منطقی و معقول برای چرایی اعمال و افکار خود داشتید، شما راه درست را پیش گرفته اید. خودشناسی یعنی پیدا کردن انگیزه های درونی خود که سال ها آن را در گوشه ای دنج و تاریک پنهان کرده بودید.
همان طور که می دانید هر آدمی یک نسخه منحصر به فرد و در نوع خود بی نظیر در جهان است. شناختن خود و پی بردن به اسرار درون، این امکان را فراهم می کند که خود را با هشت میلیارد انسان بر روی کره زمین مقایسه نکنیم، به زیبایی های وجود خود ببالیم و از نواقص خود نهراسیم.
اهمیت خودشناسی در چیست؟ چرا باید برای مباحث خودشناسی وقت بگذاریم؟
طبیعی است وقتی از خودشناسی حرف می‌زنیم، از خود بپرسید «چرا باید برای خودشناسی وقت بگذارم؟» و «نتیجه خودشناسی چیست؟»
خودشناسی مزایای بسیار زیادی دارد که در این‌جا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. توجه به این موارد می‌تواند ضرورت خودشناسی را برای ما شفاف‌تر کند:
تصمیم گیری بهتر
کسی که برای خودشناسی وقت می‌گذارد، کیفیت تصمیم‌ها و انتخاب‌هایش افزایش خواهد یافت. از ساده‌ترین تصمیم‌های زندگی (مثلاً انتخاب یک رستوران برای غذا خوردن) تا تصمیم‌های بسیار پیچیده (مثلاً انتخاب مسیر شغلی، انتخاب همسر یا ورود به دنیای کارآفرینی) همگی به خودشناسی نیاز دارند.
وقتی خودمان را می‌شناسیم و به صفات شخصیتی و سلسله مراتب ارزشهایمان توجه داریم، گزینه‌های مناسب‌تری را انتخاب می‌کنیم و احتمال اینکه بعداً پشیمانی را تجربه کنیم کاهش خواهد یافت.
زمینه‌سازی برای تغییر و توسعه فردی
نخستین گام در تغییر و بهبود این است که خودمان و ویژگیهایمان را بشناسیم. ما تا وقتی «وضعیت موجود» را ندانیم و به رسمیت نشناسیم، چگونه می‌توانیم حرکت به سمت «وضعیت مطلوب» را آغاز کنیم؟
هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که مجموعه‌ای از بهترین عادات، رفتار و ویژگیهای شخصیتی را دارد. به همین علت بسیاری از ما علاقه داریم همواره در مسیر مسیر بهبود و توسعه فردی قدم برداریم. اما تا زمانی که خود را خود را به خوبی نشناسیم، تلاش‌هایی که در این زمینه انجام می‌دهیم کم‌اثر یا بی‌اثر خواهد بود.
تا ندانید کمال طلب یا مهرطلب هستید، چگونه ممکن است در راه اصلاح این ویژگی‌ها گام بردارید؟ یا تا زمانی که ندانید از کمبود عزت نفس رنج می‌برید، چطور ممکن است برای افزایش عزت نفس اقدام کنید؟
همین نکته باعث شده که بسیاری از موسسات و سازمان‌ها و دانشگاه‌هایی که در زمینه‌ی توسعه فردی فعالیت می‌کنند، حتماً بخشی از برنامه آموزشی خود را هم به کلاسهای خودشناسی اختصاص دهند.
توانایی پیش‌بینی رفتارهایمان
بسیاری از مشکلات و تنش‌ها و چالش‌ها و اشتباهات ما در زندگی به این موضوع بازمی‌گردد که شناخت کافی از صفات و ویژگیهای خودمان نداریم.
اگر خودمان را به خوبی بشناسیم، پیش از قرار گرفتن در یک موقعیت، پیش از انتخاب یک شغل، پیش از مذاکره و پیش از ورود به یک رابطه عاطفی، کم‌و‌بیش می‌توانیم حدس بزنیم که کجاها ممکن است کم بیاوریم و مستهلک شویم، یا اشتباه کنیم یا برانگیخته شویم و کنترل خود را از دست بدهیم.
همین شناخت می‌تواند نقش پیشگیری‌کننده ایفا کند. وقتی به شناخت خوبی از خودمان برسیم، حتی به فرض اینکه نتوانیم از وقوع یک رویداد منفی پیشگیری کنیم، هم‌چنان خودشناسی می‌تواند به ما کمک کند تا از چنین شرایطی راحت‌تر عبور کنیم.
شناخت بهتر دیگران
ناگفته پیداست که هر چقدر در شناخت خودمان قوی‌تر شویم، شناخت دیگران هم برایمان ساده‌تر خواهد بود. ضمن اینکه تفاوت‌های فردی را هم بهتر درک می‌کنیم و به رسمیت می‌شناسیم.
بنابراین خودشناسی و به تبع آن دیگرشناسی می‌تواند قدرت ما را در مهارت ارتباطی، مذاکره، کار تیمی، مدیریت تعارض و سایر تعاملات انسانی نیز افزایش دهد.
به همین علت، منطقی است کسانی که می‌خواهند به عنوان مدیر، سرپرست یا عضوی موثر از یک تیم فعالیت کنند، برای آشنایی با مباحث خودشناسی وقت بگذارند.
راه های رسیدن به خودشناسی
برای رسیدن به خودشناسی روش هایی وجود و انجام برخی کارها توسط روانشناسان توصیه می شود.
همچنین این نکته بسیار حائز اهمیت است که برای رسیدن به خودشناسی، به سخت کوشی و تلاش برای رسیدن به آن نیاز است.
به قول طرفداران یونگ” در پس هر سخت کوشی در زندگی، گنجی نهفته است”.
پس با سخت کوشی و تلاش برای شناخت خود می توانیم در مسیر خوشبختی در زندگی گام بزرگی برداریم.
برخی از روش های رسیدن به خود شناسی عبارتند از:
شناخت علایق خود
یکی از قدم های مهم در خودشناسی همانطور که گفته شد شناخت علایق خودمان است.
علایق خودتان را بشناسید و درکی کامل از آنها پیدا کنید.
به طور مثال هر تفریح، سرگرمی، فعالیت و هر چیزی که در اطراف شما وجود دارد که موجب می شود نظر شما نسبت به آن جلب شود و از آن احساس رضایت کنید و آن را دوست دارید، پیدا کنید و به آنها توجه کنید زیرا که شناخت علایق، به شما کمک می کند که به درستی مسیر خودت را انتخاب کنید و ممکن است در آینده شما تاثیر بسزایی داشته باشد.
شناخت ویژگی های شخصیتی
مسئله مهم دیگر، شناخت ویژگی های شخصیتی خودتان است.
شما می توانید با شناخت کامل از اخلاق، توانایی و استعداد ها، نقاط قوت و نقاط ضعف خود، به درستی می توانید نسبت به شرایط مختلف واکنشی درست داشته باشید و همچنین شناخت توانایی ها و نقاط ضعف به ما کمک می کند که به راحتی اشتباهات خود را بپذیرم و از سرزنش خود دست برداریم و بتوانیم نقاط ضعف خود را کنترل کنیم و بهبود دهیم که این مسئله می تواند منجر به پیشرفت ما در زندگی شود.
شناخت ارزش ها
شناخت ارزش های فردی بسیار در روند خودشناسی حائز اهمیت است.
به طور کلی برای هر کدام از ما چیز هایی که برای ما خوب هستند و بد هستند متفاوت است و اگر کاری از نظرمان برای ما خوب باشد از آن لذت می بریم و برعکس.
به طور کلی شناخت ارزش ها به ما در شناخت اهداف و یافتن انگیزه، جهت پیدا کردن مسیر درست و تلاش برای رسیدن به اهداف کمک شایانی می کند؛ پس ارزش های خود را به درستی بشناسید.
تعیین و شناخت اهداف در زندگی
به طور کلی می توان گفت که داشتن هدف در زندگی می تواند موجب امید به زندگی در افراد شود و اهمیت قابل توجهی دارد.
اما مسئله قابل اهمیت این است که ما بتوانیم اهدافی صحیح و واقع بینانه ای برای خود انتخاب کنیم؛ زیرا که ممکن است نرسیدن به اهداف موجب نا امیدی و سرزنش کردن فرد توسط خودش شود.
در واقع انسانی که به خود شناسی رسیده است می تواند اهدافی عاقلانه، واقع بینانه را بر اساس توانایی های خود انتخاب کند.
شناخت سبک زندگی خود
اغلب سبک زندگی تاثیر بسیاری در تمامی فعالیت های افراد دارد.
با شناخت سبک زندگی خود و یافتن آگاهی کامل در خصوص سبک زندگیتان می توانید از تاثیر عوامل مختلف بر زندگی، توانایی و رفتارهایتان مطلع شوید و بتوانید با اصلاح آنها بازدهی بیشتری در روند پیشرفت خود داشته باشید.
منابع :
