اثر هاله ای (Halo effect) یک مفهوم مهم برای درک واقعیت است، چرا که می تواند منجر به ایجاد اشتباه در امر تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری شود. این مفهوم برای اولین بار در سال 1920، توسط روانشناس ادوارد ثورندایک ایجاد شد. در این مقاله، با ما همراه باشید تا با اثر هاله ای و تاثیر آن بر مدیریت و دنیای کسب و کار بیشتر آشنا شوید.
اثر هاله ای چیست؟
اثر هاله ای (که بعضا خطای هاله نامیده می شود) عبارت است از تمایل به تأثیر مثبت یک شخص، شرکت، مارک یا محصول در یک منطقه بر عقاید یا احساسات وی در سایر مناطق. اثر هاله ای “نامی است که به موجب آن ارزیابی کنندگان متأثر از قضاوت های قبلی خود درباره عملکرد یا شخصیت افراد هستند. اثر هاله ای که یک سوگیری شناختی است، احتمالا می تواند مانع از پذیرش شخص یا کالا توسط کسی شود.
اثر هاله ای، خطایی در تفکر را توصیف می کند که در آن، شما براساس یک صفت یا یک برداشت عمومی استنباط خاصی راجع به یک شخص، چیز یا روند انجام می دهید. در واقع، این اثر تحلیل مناسب موضوع را تحریف می کند. وقتی تصور قبلی از عملکرد قبلی داشته باشید، منجر به ایجاد تعصب در تحلیل آینده می شود. اثر هاله را می توان با استفاده از داده های مستقل در تجزیه و تحلیل خود خنثی کرد.
یک مثال ساده از اثر هاله ای این است که وقتی فردی متوجه جذابیت، آراستگی و زیبایی مناسب فرد در عکس می شود، با استفاده از یک اکتشافی ذهنی تصور می کند که شخص در عکس بر اساس قوانین مفهوم اجتماعی، فرد خوبی است. این خطای دائمی در قضاوت، بازتاب ترجیحات، تعصبات، ایدئولوژی، آرزوها و درک اجتماعی فرد است.
یک مثال از اثر هاله ای
علی (با تلاش زیاد) تازه از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده است. او به توصیه دوستانش رزومه خود را برای شرکت‌های زیادی ارسال می‌کند. از این بین، دو شرکت مهم به او زنگ می‌زنند و به جلسه مصاحبه دعوتش می‌کنند.
مدل دعوت به مصاحبه هم در نوع خودش جالب است: شرکت اول بدون هماهنگی قرار ملاقاتی با علی تنظیم می‌کند و به او پیامک می‌زند. علی به محل شرکت اول می‌رود و منشی با ادبیات بسیار زشت و زننده و ظاهری ژولیده از علی می‌خواهد که بنشیند و منتظر بماند. علی نیم ساعت می‌نشیند و می‌بیند خبری نیست و در نهایت آن شرکت را سریع ترک می‌کند.
شرکت دوم با علی تماس می‌گیرد و از او سوال می‌کند چه زمانی را برای جلسه مصاحبه حضوری ترجیح می‌دهد. علی پس از تعیین زمان مناسب، به شرکت دوم می‌رود. منشی شرکت که آراسته و ادبیاتی بسیاری محترمانه دارد، از علی استقبال می‌کند و او را با احترام به سمت اتاق مصاحبه‌کنند هدایت می‌کند. علی با خوشحالی تمام آن جا را ترک می‌کند و امیدوار است که در این شرکت استخدام شود.
علی شرکت اول را یک شرکت بد با عملکرد ضعیف می‌بیند و شرکت دوم را یک شرکت عالی با بهترین عملکرد ترسیم می‌کند. اما واقعیت ممکن است دقیقا برعکس تصور علی باشند. علی اسیر اثر هاله‌ای شد و رفتار منشی‌های شرکت‌ها را به کل شرکت‌ها تعمیم داد.
اثر هاله ای در روانشناسی از کجا آمده؟
تحقیقات درباره اینکه اثر هاله‌ای چیست، توسط ادوارد ال. ثورندایک در سال 1920 شروع شد. این پژوهشگر روانشناس در یک آزمایش از افسران ارتش خواست تا به زیردستانشان از نظر هیکل، هوش، توانایی رهبری و شخصیت رتبه بدهند. ثورندایک به این نتیجه رسید که بین صفات مثبت و منفی ارتباطاتی غیر منطقی وجود دارد. فرمانده‌ها، افرادی که قدبلندتر و جذاب تر بودند را به عنوان سربازانی باهوش‌تر و بهتر رتبه بندی کردند. ثورندایک به این نتیجه رسید که افراد یک ویژگی برجسته (مثبت یا منفی) را تعمیم می‌دهند و دیدگاهشان درباره یک نفر را بیان می‌کنند.
کتاب اثر هاله‌ای
کتاب معروفی که در موضوع خطای هاله‌ای توسط فیل رزنویگ نوشته شده؛ این کتاب به تحلیل منطقی شکس یا موفقیت کسب‌وکارها می‌پردازد. کتاب اثر هاله‌ای، نه فریب یا دام متداولی که ممکن است ارزیابی ما را به خطا ببرد را مرور می‌کند و برای هر کدام مثال‌های مختلفی هم آورده است. البته این کتاب تا لحظه نگارش مقاله به فارسی ترجمه نشده و اگر کتابی به زبان فارسی می‌خواهید میتوانید کتاب سوگیری شناختی را مطالعه کنید که اطلاعات خوبی هم در زمینه انواع سوگیری ها به شما می‌دهد.
اثر هاله ای در مدیریت
اثر هاله ای اغلب در مشاغل رخ می دهد و بر تجزیه و تحلیل عملکرد کارکنان، مدیریت و به طور کلی تجارت تأثیر منفی می گذارد. اثر هاله می تواند موفقیت یک جنبه از تجارت را بر کل کسب و کار تعمیم دهد یا ویژگی خوب یک مدیر یا کارمند را با فرض اثربخشی کامل آن مدیر یا کارمند تعمیم دهد.
برعکس، اثر هاله ای می تواند باعث شود که شما اشتباه را ناشی از یک ویژگی خاص یک کسب و کار، مدیر یا کارمند که زمانی عالی قلمداد می شد، بدانید. به عبارت دیگر، عملکرد شرکت نحوه درک ما از استراتژی تجاری شرکت، رهبران، کارمندان، فرهنگ و سایر عناصر را شکل می دهد. در حقیقت، برخی از مواردی که ما به عنوان “علت” عملکرد درک میکنیم، ممکن است واقعا “نتیجه” عملکرد باشند.
آیا تأثیر HALO و HORN بر تصمیمات شما در کسب و کار تأثیر میگذارد؟
اگر در منابع انسانی (HR) یا در واقع هر نقش مدیریتی در صورت نظارت بر یک تیم کار می کنید ، تأثیر Halo and Horn چیزی است که احتمالا به طور منظم با آن روبرو شده اید. این تاثیری است که نه تنها باید از آن آگاه باشید، بلکه اثری است که باید به طور فعالانه به آن پاسخ دهید. عدم تشخیص این که این اثر در حال وقوع است، می تواند منجر به تصمیمات نادرست مبتنی بر تعصبات شخصی شود و نه آنچه برای کسب و کار بهتر است. و اما اکنون این سوال مطرح می شود که چه زمانی می تواند اثر هاله ای و شاخ (Horn و Halo) رخ دهد و چرا برای مدیران منابع انسانی و مدیران پروژه خطرناک است؟
اثر هاله ای و شاخ می تواند در شرایط مختلف در محل کار ایجاد شود که این موارد عبارتند از:
- استخدام
- تعیین وظایف
- پذیرش تأخیر و نگرش های بد
- کم کاری و کار زیاد.
به عنوان انسان، ما مستعد قضاوت درباره وضعیت، دیگران هستیم که تحت تأثیر اولین برداشت هایمان قرار بگیریم. از آنجا که بشر برای اولین بار روی زمین قدم زد، قضاوت سریع بخشی از غریزه بقای ما بود. با این حال، در جامعه امروز، این قضاوت اغلب می تواند علیه ما در محل کار تأثیرگذار باشد و بر روابط کاری مداوم ما با اشخاص و کاری که آن ها انجام می دهند، تأثیر بگذارد.
اثر هالو و هورن می تواند احساس بی انصافی، کینه و علاقه به نفس را در محیط کار ایجاد کند. اغلب توسط اعضای تیم تشخیص داده می شود، خصوصا اگر بیشتر از قسمت اثر Horn دریافت کنند.
چگونه می توان از اثر هاله ای جلوگیری کرد؟
جلوگیری از اثر هال های ممکن است دشوار باشد. حتی اگر قضاوت درباره مردم قبل از شناختن آن ها برای ما یک غریزه طبیعی باشد، درک اینکه چه کاری می توان برای جلوگیری از آن انجام داد، می تواند ما را از اشتباهات مغرضانه و شاید فاجعه بار باز دارد.
از تعصبات خودتان آگاه باشید: با صرف خواندن این مقاله، گامی در جهت افزایش آگاهی از تأثیر و آنچه می توانید برای مقابله با آن انجام دهید، برداشته اید.
فرایند خود را بر اساس عملکرد، نه درک، ساختار دهید: مراقبت از کارهایی که به طور خصوصی توسط همکاران مختلف انجام می شود برای کمک به استقلال نظرات شما می تواند موثر باشد.
به همه فرصت درخشش دهید: هر کس نظر شخصی شما در مورد آن ها را داشته باشد، باید شانس شکوفایی در محل کار خود را داشته باشد. وظایفی را پیشنهاد کنید که افراد می توانند داوطلبانه انجام دهند.
برای هر ایده ارزش قائل شوید: مهم نیست که این ایده از چه کسی گرفته شده است، و افکار شما در مورد آنها، باید بر اساس شایستگی های خود باقی بماند. با روانشناسی اثر هاله ای و شاخ می توان مبارزه كرد. همه چیز این است که از قضاوت های خود آگاه باشید و نگذارید از تصمیمات شما پیشی بگیرند.
بسیاری از مدارک مدیریت انسانی و مدیریتی به اثر هاله ای نگاه می کنند و می توانند روش خوبی برای کمک به شما در درک بیشتر تأثیر و نحوه مدیریت آن باشند.
یک راه حل هوشمندانه برای مدیریت منابع انسانی
با نرم افزار حضور و غیاب آنلاین فینتو بدون نیاز به هیچ گونه دستگاه و سخت افزاری میتوانید به راحتی تردد و حضور و غیاب پرسنل خود را کنترل کنید. با استفاده از این سیستم برای شرکت یا کسب و کار خود از وضعیت حضور و غیاب کارکنان در لحظه و هر کجا مطلع شوید و به کسب و کار خود نظم ببخشید.
مزایای آگاهی داشتن از اثر هاله‌ای
اطلاع داشتن از تاثیرات اثرهاله‌ای می‌تواند برای شما مزایایی به همراه داشته باشد که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره کرده‌ایم:
رهبری خود را بهبود بخشید: درک اثر هاله‌ای می‌تواند به شما کمک کند تا توانایی‌های رهبری خود را بهبود بخشید و همچنین از تعصبات اجتناب کنید و با هر یک از اعضای تیم با همان سطح احترام رفتار کنید.
تاکتیک‌های بازاریابی را تقویت کنید: به عنوان یک بازاریاب، درک اثر هاله‌ای می‌تواند به شما کمک کند از آن برای بازاریابی موثر محصولات و برندها استفاده کنید.
تقویت روابط: زمانی که اثر هاله‌ای را درک کردید، میتوانید از آن به نفع خود برای بهبود روابط خود با ایجاد اولین تاثیرات مثبت استفاده کنید.
افزایش دانش اجتماعی: اثر هاله‌ای مفهوم مهمی است که می‌تواند به شما در درک بهتر موقعیت‌ها و تعاملات اجتماعی کمک کند، بنابراین یادگیری بیشتر در مورد آن می‌تواند ارتباطات و دانش اجتماعی شما را افزایش دهد.
اثر هاله‌ای معکوس چیست؟
اثر هاله‌ای معکوس که به آن اثر شاخ یا horn effect می‌گویند، زمانی اتفاق می‌افتد که تداعی‌ها و ادراکات مثبت مرتبط با کسی می‌تواند باعث واکنش‌ها و پیامدهای منفی شود. این زمانی اتفاق می‌افتد که افراد ویژگی‌های منفی را با ویژگی‌های مثبت مرتبط کنند. به عنوان مثال، فردی که بسیار با استعداد است ممکن است یک اثر هاله‌ای معکوس را تجربه کند، به این شکل که دیگران به طور خودکار تصور کنند که فرد با استعداد مغرور نیز هست و در مورد دستاوردهای خود زیاده‌گویی می‌کند. یا یک فرد ثروتمند نیز ممکن است تجربه‌ای مشابه داشته باشد، چرا که دیگران احتمالا تصور می‌کنند که او فردی خودخواه و زیاده‌خواه نیز هست.
اثر هاله معکوس همچنین می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که بسیاری از افراد از یک محصول، شخص یا برند تمجید بالایی داشته باشند. وقتی این اتفاق می‌افتد، ممکن است برخی افراد مشکوک شوند که محصول یا نام تجاری آن‌طور که سایر مصرف‌کنندگان معتقدند ارزشمند یا باکیفیت نیست.
نکته پایانی
حال که با اثر هاله‌ای آشنا شدید، دفعه بعد که سعی می‌کنید فردی را ارزیابی کنید، چه تصمیم‌گیری در مورد اینکه به کدام کاندیدای سیاسی رای دهید یا کدام فیلم را در جمعه شب ببینید، در نظر بگیرید که چگونه برداشت کلی شما از یک شخص ممکن است بر ارزیابی شما از ویژگی‌های دیگر تأثیر بگذارد.
