با داشتن مهارت تفکر انتقادی این امکان را دارید که هر موقعیت را بر اساس تمام حقایق و اطلاعات موجود درک کرده و شرایط را بررسی کنید. استفاده از تفکر انتقادی در محل کار شامل پردازش و سازماندهی حقایق، داده‌ها و سایر اطلاعات برای تعریف یک مشکل و ارائه راه‌حل‌های مناسب می‌شود.
۱. تفکر انتقادی دقیقا چیست؟
تفکر انتقادی از لحاظ تکنیکی، فرایند ذهنی ِ خوب سازماندهی شده‌ای است که اطلاعات جمع آوری شده از مشاهدات، بازتاب‌ها، تجربیات، ارتباطات و یا منطق را فعالانه و اندیشمندانه بررسی کرده و به کار می‌بندد تا راهنمایی برای باور‌ها و رفتارها باشد.
راهکارهای تقویت تفکر انتقادی
این راهکار ها ساده و کاربردی هستند و در رشد مهارت تفکر نقادانه به شما کمک می کنند. مهارت تصمیم گیری برای تکامل این تفکر نقش بسزایی دارد.
1- از اتلاف وقت جلوگیری کنید
همه انسانها در گذراندن زمان وقت های تلف شده بسیاری دارند. انجام کارهای بی فایده روزانه، تفکر در مورد شکست ها و مشکلات گذشته و … همگی نمونه ای از اتلاف وقت های بی اثر هستند. گاهی با چند دقیقه تفکر و برنامه ریزی می توانیم از اتفاقات ناخوشایند در آینده جلوگیری کنیم فقط کافی است از زمان ها به بهترین شکل بهره ببریم، زمان هایی که دیگر هرگز بر نمی گردند و قابل تغییر هم نیستند.
چرا در این زمان ها به جای کارهای بیهوده به دنبال تقویت تفکر انتقادی نباشیم. تامل در ارزیابی و عملکرد روزانه و با حداقل هفتگی خود. طرح سوالاتی که بتوانید خودتان را به چالش بکشانید. سوالاتی مثل
- بهترین کار من امروز چه بوده است؟
- بدترین تفکر من چه بوده است؟
- آیا افکار مزاحم و منفی را کنترل کردم؟
- آیا امروز کاری انجام دادم که مرا به اهدافم بیشتر نزدیک کند؟
- اگر یکبار دیگر امروز تکرار می شد چه کارهایی را انجام نمی دادم؟
- آیا ارزش های من زیر پا گذاشته شد یا نه؟
- و….
این سوالات در پاره ای از اوقات فراغت تان که می تواند به عنوان وقت تلف شده شما باشد برای تقویت تفکر انتقادی موثر هستند.
2- هر روز یک مسئله حل کنید
در ابتدای روز برای خود به صورت آگاهانه یک مساله انتخاب کنید و سعی کنید در اوقات فراغت بر روی حل آن تمرکز داشته باشید. از پیدا کردن علت و معلول ها گرفته تا شمناسایی عوامل و راه حل ها.
بهترین کار برای حل مسال دانستن دقیق خود مساله است شما باید قادر باشید تمام اقدامات برای حل آن را شناسایی کنید. باید بتوانید تشخیص دهید مساله از نوع حل شدنی است یا نشدنی. به عبارت بهتر برخی از چالش ها و مشکلات هستند که کنترل آنها دست شما نیست و تفکر و پیدا کردن راه حل اتلاف وقتی بیش نیست از این رو باید آنها را کنار بگذارید و بر روی مشکلاتی تامل کنید که بر روی آنها کنترل بیشتری دارید. به دنبال جمع آوری اطلاعات و داده ها باشید و در مرحله بعدی آنها را ارزیابی کنید. محدودیت ها را مشخص کنید ببینید در کوتاه و یا بلند مدت نتایج چه خواهد بود. همچنین هزینه و زمان و … را در نظر بگیرید آنگاه راه حل را ارائه دهید. اگر راه حل های جایگزنی داشته باشید بهتر می توانید در شرایط بحرانی اقدام کنید. پس راه حل های جایگزین را بر اساس سه مولفه روش جمع آوری داده، آنالیز، نتیجه حاصل از آنالیز انتخاب کنید.
3- استانداردهای خود را افزایش دهید
سعی کنید بر روی استانداردهای عقلانی خود بیشتر تمرکز داشته باشید حداقل هر هفته روی یک استاندارد تمرکز داشته باشید. به عنوان مثال یک هفته بر روی دقت خود کار کنید در هفته دیگر بر روی ارتباط خود و به همین ترتیب ادامه دهید پس از مدتی خواهید دید که چقدر پیشرفت کرده اید.
4- موقعیت های خود را بنویسید
با نوشتن موقعیت های خود بهتر می توانید تصمیم بگیرید علاه بر آن می توانید در موقعیت های مشابه بعدی در آینده عملکرد بهتری داشته باشید. برای نوشتن چنین چیزی بهتر است ابتدا موقعیت را بنویسید. بعد از آن واکنش خودتان در آن موقعیت را شرح دهد و سپس آنالیز کنید. این ارزیابی برای تقویت مهارت تفکر انتقادی شما موثر خواهد بود.
5- تعصبات را کنار بگذارید
دیدگاه خود را بی غرض و بدون داشتن افکار متعصبانه تنظیم کنید. افراد متعصب و باریک بین دنیا را به کام خود و دیگران سخت می کنند. بدانید چیزهایی که امروز آنها را با درست می دانسته اید شاید فردا نادرست باشند. پس ذهن خود را از محدودینت ها رها کنید و انعطاف پذیر باشید البته بر اساس حقایق.
به راستی اگر شما می خواهید حقایق را بدانید باید با روی باز از تمام اطلاعات استقبال کنید تا بعداً بتوانید آنها را تحلیل و پردازش کنید در غیر این صورت احتمالاً کشف حقایق برایتان دشوار خواهد بود. البته منظور این نیست که همه دانسته های قبلی خود را یکجا کنار بگذارید در اصل با تفکر انتقادی به دنبال کشف حقایق جدید باشید و حتی از باورهای خود دفاع کنید.
6- احساسات خود را کنترل کنید
گاهی قرار داشتن در یک حس منفی شما را به انجام واکنش های منفی وادار می کند که برای جلوگیری از این موضوع بهنر است به دنبال ریشه یابی باشیم. اینکه دقیقاً چه تفکری شما را به این واکنش ترغیب کرده؟ اینکه اگر دوباره در این احساس قرار گیرم چگونه عمل کنم؟ بیشتر ریشه یابی کنید و دنبال راهکار باشید تا جایی که امکان دارد بر روی تفکرتان آگاهانه تر کار کنید خواهید دید احساسات هم هماهنگی خاصی پیدا خواهند کرد.
7- تاثیرات گروه های مختلف را بررسی کنید
ببینید چه گروه هایی بر روی شما بیشترین تاثیر را خواهند داشت. رفتارهایی که باعث زشتی یا قشنگی در گروه ها می شوند را بررسی کنید. مشکل از آنجا شروع می شود که بیشتر مردم زندگی خودشان را بر اساس افکار دیگران تنظیم می کنند از این رو تحت فشارهای زیادی هستند. سعی کنید فشارهای این گونه ای را شناسایی کنید ببینید آیا تفکر نقادانه شما تحت این فشارها قرار دارد یا نه؟ اگر بود به دنبال حذف آنها باشید.
8- خود را در شرایط دیگران بگذارید
همدلی می تواند نقش بسزایی در مهارت نقادانه داشته باشد. زیرا به درک بهتر مذاکره و ارتباطات منجر می شود. اگر شما از جایگاه دیگران به موضوعات نگاه کنید بهتر می توانید انگیزه ها و اهداف و رفتار آنها را درک کنید. این کار می تواند یک ابزار مناسب برای ارتقا شما باشد و طرز تفکرتان را منطقی و عاقلانه تر کند.
9- تعاملات بیشتر با افراد باهوش
دایره ارتباطات زیاد به خصوص با افراد باهوش به یادگیری بهتر شما کمک می کند. شما می توانید از طریق این افراد به تمام ابعاد زندگی شان نگاهی داشته باشید و تجربیات آنها استفاده کنید. زیرا افراد باهوش شیوه های موثری برای پردازش و حل مسائل دارند که آنها را برای حل مساله یاری می کند.
10-حذف خود محوری
شکی نیست که در ذان آدمی تفکر خودمحوری شکل گرفته اما همین موضوع یکی از موانع اساسی تفکر انتقادی است. پس باید آن را حذف کرد. باید روی این مساله بیستر تمرکز کنید برای درک بهتر این سوالات برای بیرون آمدن از خود محوری می تواند مثل یک راهنما باشد.
- در چه زمانی تفکر من همراه با تعصب خود محوری همراه است؟
- آیا بر سر مسائل جزیی حساس شداه ام؟
- آیا برای متقاعد کردن دیگران به کارها یا حرف های غیر منطقی متوسل می شوم؟
- آیا دوست دارم نظر خود را به دیگران تحمیل کنم؟
- آیا زمانی شده که ناراحت باشم و حرفم را نزم و احساس پشیمانی داشته باشم؟
این سوالات شما را در تشخیص تفکر خود محور کمک می کند و شما می توانید همواره با این پرسش « انسان های منطقی چکار می کنند.» راه بهتری پیدا و جایگزین کنید.
چرا تفکر انتقادی مهم است؟
مهارت تفکر انتقادی در هر صنعتی و در هر سطح شغلی، از کارمندان پایه گرفته تا مدیران ارشد، ضروری است. افراد دارای تفکر انتقادی می‌توانند هم به صورت مستقل به رفع مشکل کمک کنند و هم می‌توانند با کمک تیم مشکلات را رفع رجوع کنند.
مسائلی مانند ناکارآمدی فرآیندها، مدیریت یا امور مالی را می‌توان با استفاده از تفکر انتقادی بهبود داد. به همین دلیل، کارفرمایان در زمان استخدام بیشتر بر این مهارت تمرکز دارند و همیشه به دنبال افرادی هستند که در این مهارت قوی هستند.
۵ مهارت در تفکر انتقادی
در ادامه پنج مهارت در تفکر انتقادی را بیان خواهیم کرد که در صورت داشتن آنها، می‌توانید در رزومه خود اشاره‌ای به تک‌تک موارد داشته باشید.
۱. مشاهده
مشاهده در تفکر انتقادی، نقطه شروع به شمار می‌آید. مشاهده و رصد کردن همه چیز می‌تواند به افراد کمک کند تا به سرعت یک مشکل جدید را حس و شناسایی کنند. افراد ماهر در مشاهده همچنین درک بالایی از این دارند که چه چیزی می‌تواند مشکل باشد. آنها حتی بر اساس توانایی‌هایی که دارند، این قابلیت را دارند که از قبل بروز مشکل را پیش‌بینی کنند.
با کاهش سرعت پردازش اطلاعات و توجه بیشتر به محیط اطراف، می‌توانید این مهارت را در خود بهبود دهید. همچنین می‌توانید تکنیک‌های تمرکز حواس، یادداشت‌برداری یا گوش دادن فعال در حین و خارج از کار را تمرین کنید تا آنچه را که می‌شنوید یا می‌بینید به طور کامل بررسی کنید. با کمک این مهارت متوجه تغییر در روندها، رفتارها، واکنش‌ها یا اطلاعاتی می‌شوید که ممکن است برای تیم شما مفید باشد.
۲. تجزیه و تحلیل
هنگامی که مشکلی شناسایی می‌شود، برای حل آن به مهارت تجزیه و تحلیل نیاز است. تجزیه و تحلیل و ارزیابی موثر یک موقعیت یا مشکل نیاز به دانستن حقایق و اطلاعات مربوطه دارد. تجزیه و تحلیل، همچنین نیاز به بررسی بی‌طرفانه، پرسیدن سؤالات مرتبط در مورد داده‌ها برای اطمینان از دقیق بودن آنها و ارزیابی عینی یافته‌ها دارد.
برای بهبود مهارت خود در تجزیه و تحلیل باید سطح تجربه خود را بالا ببرید. برای مثال، می‌توانید کتابی در مورد مفهومی که با آن ناآشنا هستید بخوانید یا در یک کلاس ریاضی آنلاین شرکت کنید تا خود را به فکر کردن به روش‌های جدید و ارائه ایده‌های جدید وادار کنید. انجام این کارها می‌تواند به شما کمک کند تا برای تفسیر اطلاعات جدید و تصمیم‌گیری منطقی بر اساس تجزیه و تحلیل صحیح، خود را تقویت کنید.
۳. استنتاج
استنتاج مهارتی است که به افراد کمک می‌کند تا از اطلاعات جمع‌آوری شده نتیجه‌گیری درستی داشته باشند و البته نیاز است که افراد دانش و تجربه فنی نیز داشته باشند. وقتی استنتاج می‌کنید، به این معناست که راه‌حل‌هایی را بر اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات ارائه می‌دهید. به عنوان مثال، استنباط یک مکانیک خودرو بر اساس اطلاعاتی که در اختیار دارد، ممکن است این باشد که چه چیزی باعث از کار افتادن یک‌باره موتور خودرو می‌شود.
برای تقویت مهارت خود در استنتاج به جای نتیجه گیری سریع، به دنبال تمرکز بر حدس زدن‌های آگاهانه باشید. این امر نیاز به زمان دارد تا به دقت به دنبال سرنخ‌های بیشتر (مانند تصاویر، داده‌ها یا گزارش‌ها) باشید که ممکن است به شما در ارزیابی یک موقعیت کمک می‌کنند.
۴. ارتباطات
در زمان بحث و صحبت درباره مسائل و مشکلات شرکت و پیدا کردن راه‌حل‌ها با همکاران و سایز ذینفعان، نیاز به مهارت‌های ارتباطی بسیار نمود پیدا می‌کند.
مهارت ارتباطی خود را با درگیر شدن در بحث‌های دشوار، بهبود دهید. به عنوان مثال، در شرایطی که ممکن است شما و شرکت کننده دیگری در مورد موضوع اختلاف نظر داشته باشید. عاداتی مانند خوب گوش دادن و احترام گذاشتن به دیدگاه و نظر سایر افراد را در خود تقویت و سعی کنید ایده‌های خود را به شیوه‌ای آرام و منطقی توضیح دهید. انجام این کار می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌حل‌ها را با همکاران خود به طور مؤثرتری ارزیابی کنید.
۵. حل مسئله
پس از شناسایی و تجزیه و تحلیل یک مشکل و انتخاب راه‌حل، مرحله نهایی اجرای راه‌حل است. برای حل مسئله اغلب به تفکر انتقادی نیاز است تا بهترین راه‌حل را اجرا کنید و بفهمد که آیا راه‌حل با هدف مرتبط است یا خیر.
با به دست آوردن دانش بیشتر در صنعتی که در آن فعال هستید، می‌توایند مهارت حل مسئله را بهبود دهید. اگر درک بالایی از اطلاعات خاص صنعت داشته باشید، حل مشکل در محل کار معمولاً آسان‌تر می‌شود. همچنین مشاهده چگونگی حل مشکلات اطرافیان در محل کار می‌تواند برای بهبود مهارت حل مسئله مفید باشد. به تکنیک‌های آنها توجه داشته باشید و در مورد فرآیندها از آنها سؤال بپرسید.
کلام آخر
برای تغییر تفکر نقادانه باید تجربه و تمرین کرد. با توجه به تجربیات شما قضاوت می کنید، باورهایتان شکل می گرد و اعتقادات خاصب دارید. اما گاهی باید تغییر کنیم و این تغییر کار ساده و آسانی نخواهد بود. نیاز به تمرین و تجربه های جدید دارد. باید بر روی تصمیم گیری و حل مساله بیشتر وقت بگذارید. باید برای جمع آوری اطلاعات بیشتر دقت کنید و در پردازش آنها منطقی عمل کنید. در پایان اگر شما تفکر انتقادی را یاد بگیرید مطمئناً در زندگی فردی و اجتماعی پیشرفت بزرگی خواهید کرد.
منابع :
